Đây là các cuộc chiến tranh lớn, kéo dài, có ảnh hưởng sâu sắc đến Việt Nam trong thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21:
Tên Cuộc Chiến
Thời Gian
Đối Thủ Chính
Kết Quả Chính
Kháng chiến chống Pháp (Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất)
1945 – 1954
Thực dân Pháp
Việt Nam giành độc lập, Pháp rút quân (sau Chiến thắng Điện Biên Phủ và Hiệp định Genève).
Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (Chiến tranh Đông Dương lần thứ hai)
1954 – 1975
Mỹ và Việt Nam Cộng hòa
Việt Nam thống nhất đất nước (sau Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử).
Chiến tranh biên giới Tây Nam
1977 – 1979
Khmer Đỏ (Campuchia)
Lật đổ chế độ diệt chủng Pol Pot ở Campuchia và bảo vệ biên giới phía Tây Nam.
Chiến tranh biên giới phía Bắc
1979
Trung Quốc
Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ phía Bắc.
Các Cuộc Chiến Tranh và Trận Đánh Lớn Tiêu Biểu (Thời kỳ quân chủ độc lập)
Trong hàng nghìn năm lịch sử, Việt Nam đã phải chiến đấu nhiều lần chống lại sự xâm lược của các triều đại phương Bắc và các nước láng giềng khác:
Sự Kiện/Thời Kỳ
Thời Gian
Đối Thủ Chính
Ghi Chú
Chiến thắng Bạch Đằng
Năm 938
Nam Hán
Đánh dấu sự kết thúc thời kỳ Bắc thuộc và mở ra kỷ nguyên độc lập lâu dài.
Kháng chiến chống Tống
981, 1075–1077
Nhà Tống
Chiến thắng Như Nguyệt (năm 1077) của Lý Thường Kiệt.
Kháng chiến chống Nguyên Mông
1258, 1285, 1287–1288
Đế quốc Nguyên Mông
Ba lần đại thắng, đặc biệt là Chiến thắng Bạch Đằng 1288 của Trần Hưng Đạo.
Khởi nghĩa Lam Sơn
1418–1427
Nhà Minh
Kết thúc thời kỳ Bắc thuộc lần thứ tư, với các trận đánh lớn như Chi Lăng – Xương Giang.
Đại phá quân Thanh
Năm 1789
Nhà Thanh
Chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa của Hoàng đế Quang Trung (Nguyễn Huệ).
Trịnh – Nguyễn phân tranh
Khoảng 1627–1775
Nội chiến
Xung đột giữa Chúa Trịnh (Đàng Ngoài) và Chúa Nguyễn (Đàng Trong).
Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 – 1975)
1. Bối cảnh
Cuộc chiến bắt đầu sau Hiệp định Genève năm 1954, khi Việt Nam tạm thời bị chia cắt thành hai miền:
Miền Bắc: Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Cộng sản), do Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo.
Miền Nam: Quốc gia Việt Nam, sau là Việt Nam Cộng hòa (chính quyền thân Mỹ), được Hoa Kỳ hỗ trợ.
Mục tiêu chính của cuộc chiến là thống nhất đất nước và chống lại sự can thiệp của Mỹ.
2. Các giai đoạn chính
Cuộc chiến kéo dài 21 năm, với sự tham gia của nhiều lực lượng và diễn biến phức tạp:
Giai Đoạn
Thời Gian
Đặc Điểm Chính
Giai đoạn 1: Đấu tranh chính trị và quân sự cục bộ
1954 – 1960
Miền Nam đấu tranh chống lại chính sách "Tố cộng, diệt cộng" của Ngô Đình Diệm.
Giai đoạn 2: Chiến tranh Đặc biệt
1961 – 1965
Mỹ hỗ trợ Việt Nam Cộng hòa bằng cố vấn quân sự và trang thiết bị để "bình định" miền Nam, nhưng thất bại (đỉnh điểm là Trận Ấp Bắc 1963).
Giai đoạn 3: Chiến tranh Cục bộ
1965 – 1968
Mỹ trực tiếp đưa quân chiến đấu vào miền Nam. Quân đội Việt Nam tổ chức các trận đánh lớn như Vạn Tường (1965). Sự kiện nổi bật là Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, làm thay đổi cục diện chiến tranh và buộc Mỹ phải xuống thang.
Giai đoạn 4: Việt Nam hóa chiến tranh
1969 – 1972
Mỹ rút dần quân chiến đấu, chuyển giao trách nhiệm cho quân đội Việt Nam Cộng hòa, đồng thời tăng cường ném bom miền Bắc. Giai đoạn này có Chiến dịch Xuân Hè 1972 và sự kiện Điện Biên Phủ trên không (Linebacker II) cuối năm 1972, buộc Mỹ ký Hiệp định Paris.
Giai đoạn 5: Tổng tiến công và nổi dậy Mùa Xuân
1973 – 1975
Mỹ rút hết quân. Quân và dân Việt Nam tiến hành tổng tiến công chiến lược.
3. Kết quả
Đỉnh cao:Chiến dịch Hồ Chí Minh (tháng 4 năm 1975).
Sự kiện lịch sử: 11 giờ 30 phút ngày 30 tháng 4 năm 1975, cờ Giải phóng tung bay trên Dinh Độc Lập, kết thúc chiến tranh.
Ý nghĩa: Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, chấm dứt sự chia cắt và mở ra kỷ nguyên hòa bình, độc lập.