Câu lạc bộ Tin học dành cho học sinh Tiểu học

[Hoàng Bảo Nam 5/6]

I. Một số đồng vị phóng xạ thường gặp​

Tên đồng vị	Kí hiệu hóa học	Thời gian bán rã	Ứng dụng	Độc tính / Nguy hiểm
Uranium-235	²³⁵U	~700 triệu năm	Nhiên liệu hạt nhân, sản xuất điện	Phát tia α, gây tổn thương tế bào, tích lũy trong xương
Plutonium-239	²³⁹Pu	24.100 năm	Vũ khí hạt nhân, nhiên liệu lò phản ứng	Rất độc, phóng xạ mạnh, gây ung thư phổi khi hít phải
Cesium-137	¹³⁷Cs	30 năm	Dụng cụ đo, y học điều trị ung thư	Phát tia γ, có thể nhiễm vào đất, thực phẩm; gây bỏng phóng xạ
Iodine-131	¹³¹I	8 ngày	Điều trị bệnh tuyến giáp	Phát tia β và γ; nếu nhiễm vào cơ thể có thể gây ung thư tuyến giáp
Cobalt-60	⁶⁰Co	5,3 năm	Xạ trị ung thư, tiệt trùng dụng cụ y tế	Tia γ mạnh, gây tổn thương mô sâu, phơi nhiễm nguy hiểm
Radon-222	²²²Rn	3,8 ngày	Khí tự nhiên, sinh ra từ phân rã Uranium	Gây ung thư phổi khi hít phải; tích tụ trong nhà kín
Strontium-90	⁹⁰Sr	28,8 năm	Sản phẩm phụ của phản ứng hạt nhân	Tích tụ trong xương, gây ung thư tủy và xương
Tritium	³H	12,3 năm	Nghiên cứu khoa học, đồng hồ phát sáng, vũ khí hạt nhân	Tia β yếu, nguy hiểm khi xâm nhập vào cơ thể

---

II. Mức độ nguy hiểm của phóng xạ​

1. Ảnh hưởng cấp tính (ngắn hạn):

• Buồn nôn, nôn, tiêu chảy, rụng tóc.
• Giảm bạch cầu, xuất huyết, suy tủy xương.
• Nặng hơn có thể gây tử vong nếu phơi nhiễm liều cao (> 6–8 Gray).

2. Ảnh hưởng mãn tính (dài hạn):

• Gây đột biến gen, ung thư (đặc biệt là ung thư máu, tuyến giáp, phổi).
• Vô sinh, thai nhi dị tật khi tiếp xúc trong thời kỳ mang thai.
• Tác động lâu dài đến hệ thần kinh và tim mạch.

---

III. Mức độ nguy hiểm theo loại tia​

Loại tia	Đặc điểm	Khả năng xuyên thấu	Tác hại chính
Tia α (alpha)	Hạt nhân heli (2p + 2n)	Yếu, bị chặn bởi giấy hoặc da	Nguy hiểm khi hít hoặc nuốt phải
Tia β (beta)	Electron hoặc positron	Trung bình, xuyên qua vài mm nhôm	Gây bỏng da, tổn thương mô
Tia γ (gamma)	Sóng điện từ năng lượng cao	Mạnh, xuyên qua bê tông hoặc chì mỏng	Gây tổn thương mô sâu, đột biến DNA

---

IV. Biện pháp an toàn khi làm việc với chất phóng xạ​

1. Giới hạn thời gian tiếp xúc — chỉ làm việc trong thời gian cần thiết.
2. Giữ khoảng cách an toàn với nguồn phóng xạ.
3. Dùng che chắn thích hợp (chì, bê tông, nước).
4. Mang thiết bị bảo hộ: găng tay, áo chì, khẩu trang lọc.
5. Giám sát phóng xạ định kỳ và tuân thủ quy định an toàn hạt nhân.