Câu lạc bộ Tin học dành cho học sinh Tiểu học

[sai mần gium pen 07 - Vũ Hoàng Quân 5/4]

I. Giai đoạn đầu (1950–1990): Kỷ nguyên sơ khai của máy cờ​

1. Mac Hack VI (1966)​

• Được phát triển tại MIT bởi Richard Greenblatt.
• Là một trong những chương trình đầu tiên có thể thắng người thật có Elo khoảng 1500.
• Phong cách: hay hy sinh mạo hiểm, đánh “phi logic” nhưng gây bất ngờ.

2. Belle (1976–1983)​

• Máy chuyên dụng đầu tiên do Ken Thompson (cha đẻ UNIX) tạo ra.
• Belle có phần cứng đặc biệt giúp phân tích tới 100.000 nước/giây (rất khủng với thời đó).
• Năm 1983, Belle đạt Elo khoảng 2200, vô địch Computer Chess Championship.

---

II. Giai đoạn vàng (1990–2006): Khi máy bắt đầu “đánh bại con người”​

3. Deep Thought (1989–1991)​

• Là tiền thân của Deep Blue, do IBM phát triển.
• Đạt khoảng Elo 2500, ngang đại kiện tướng quốc tế.
• Nổi tiếng khi đánh thắng nhiều kiện tướng thật như Bent Larsen.

4. Deep Blue (1996–1997)​

• Huyền thoại: Máy tính đầu tiên trong lịch sử đánh bại nhà vô địch thế giới Garry Kasparov.
• Phân tích tới 200 triệu nước mỗi giây.
• Phong cách: logic tuyệt đối, đánh “lạnh lùng” như robot thật.
• Elo ước tính: khoảng 2700–2750 vào năm 1997.

---

III. Thế hệ engine siêu trí tuệ (2007–2017)​

5. Rybka (2005–2011)​

• Phong cách: đánh “con người” nhất trong các engine.
• Elo thời đỉnh cao: 3200+, thống trị bảng xếp hạng trong nhiều năm.
• Sau đó bị cáo buộc sao chép mã nguồn từ Fruit và bị loại khỏi các giải đấu chính thức.

6. Houdini (2010–2013)​

• Rất mạnh trong việc “thoát hiểm” các vị thế tưởng như thua (đúng như tên Houdini).
• Elo: ~3300.
• Phong cách: phòng thủ chắc, phản công sắc bén.

7. Komodo (2013–2018)​

• Tập trung vào đánh chiến lược, dài hạn chứ không tính “bạo lực”.
• Elo khoảng 3400.
• Được đánh giá là engine chơi giống “người thật” nhất thời đó.

---

IV. Kỷ nguyên “Cá kho” — Stockfish thống trị (2012–nay)​

8. Stockfish​

• Mã nguồn mở, cộng đồng toàn cầu liên tục cải tiến.
• Elo hiện nay (2025): khoảng 3700–3800 (mạnh hơn con người hàng trăm bậc).
• Phong cách: “không cảm xúc”, khai thác từng lỗi nhỏ nhất của đối phương.
• Tên “Stockfish” nghĩa là “cá khô” (người Việt hay gọi vui là “Cá kho”).
• Vô địch Computer Chess Championship (TCEC) hơn 15 lần.

---

V. Thế hệ AI tự học (2017–nay)​

9. AlphaZero (2017, Google DeepMind)​

• Không học từ con người, chỉ tự chơi với chính mình 4 giờ rồi vượt Stockfish.
• Elo: 3600–3700, nhưng phong cách hoàn toàn khác.
• Chơi như nghệ sĩ: sẵn sàng hy sinh, tấn công “cảm xúc” và tạo thế đẹp mắt.
• Đánh bại Stockfish 28–0 trong loạt 100 ván (Stockfish bản cũ).

10. Leela Chess Zero (Lc0)​

• Là dự án mã nguồn mở mô phỏng lại AlphaZero bằng sức mạnh cộng đồng.
• Càng luyện càng mạnh, hiện nằm trong top đầu cùng Stockfish.
• Phong cách: trực giác, sáng tạo, yêu thích thế mở.

---

VI. Các bot đặc biệt trên Chess.com & lichess.org​

Tên bot	Năm ra mắt	Đặc điểm	Ghi chú
Mittens (2023)	Chess.com	Bot “1 Elo” nhưng cực kỳ mạnh, mỉa mai và biết nói chuyện	Được mệnh danh là “con mèo sát thủ”
Martin (2023)	Chess.com	Bot “ngốc nghếch” dễ thương, giúp người mới tập
Deadlost (2024)	Chess.com	Elo hiển thị 1300 nhưng thực lực có thể 2700+	Gây ám ảnh cho người chơi trung cấp
Carlos, Jade, MrBeast, Nelson, Beth Harmon...	Chess.com	Các bot mô phỏng nhân vật thật hoặc phim ảnh	Giúp người chơi học với vui hơn
Leela & Stockfish (lichess)	2020–nay	Dùng engine thật, bạn có thể đấu với mức độ “cực đại”	Nhiều cấp độ, có thể điều chỉnh độ sâu tìm kiếm

---

Tổng kết​

Kỷ nguyên	Bot tiêu biểu	Elo ước tính	Đặc trưng
1960–1980	Belle	2000	Khởi đầu cho cờ máy
1990s	Deep Blue	2700	Đánh bại con người
2000s	Rybka, Houdini	3200–3300	Tối ưu tính toán
2010s	Stockfish, Komodo	3400–3700	Siêu mạnh & thực tế
2017–nay	AlphaZero, Lc0	3700+	Tự học & sáng tạo
2020s	Mittens, Deadlost, ChessGPT	Biến thể giải trí & AI hội thoại	Vừa chơi vừa “tấu hài”